Centralnym zagadnieniem współczesnego prawa rodzinnego jest to, jak i w jakim celu powinny być definiowane stosunki rodzinne. W modelu funkcjonalistycznym, jak widzieliśmy, małżeństwo było głównym środkiem, za pomocą którego rodziny były związane z prawem. Małżeństwo przyznawało status, w znaczeniu praw niedostępnych dla innych, w prawie prywatnym i publicznym. Inne formy organizacji rodziny były tylko w ograniczonym stopniu uznawane za mające znaczenie prawne.
Małżeństwo jest wygodnym pojęciowo narzędziem uwidaczniania rodziny w prawie, pod warunkiem, że większość życia rodzinnego jest prowadzona w ramach małżeństwa. Trudność, przed jaką stoi polityka prawna w tym zakresie, polega jednak na dramatycznej zmianie postaw i praktyk społecznych w odniesieniu do współżycia pozamałżeńskiego i innych form rodziny. Prowadzi to do dwóch konsekwencji, z których obie redukują centralną rolę małżeństwa jako pojęcia prawnego.
Pierwszą z nich jest rosnący nacisk praktyczny i polityczny na przyznawanie związkom pozamałżeńskim pewnej formy prawnego uznania. Warunki i konsekwencje tego uznania nie są jednak uregulowane. Na przykład, czy takie uznanie powinno być kwestią wyboru stron, czy też ma być narzucone; i w obu przypadkach, jak dalece powinno ono sięgać i z jakimi konsekwencjami? W niektórych przypadkach argumentuje się, że samo małżeństwo, lub coś podobnego, powinno być rozszerzone na pary wcześniej z niego wyłączone (np. pary tej samej płci). W istocie, w niektórych jurysdykcjach prawo do zawarcia małżeństwa w przypadku par tej samej płci zostało wyraźnie uznane na drodze sądowej lub ustawodawczej, poprzez zawarcie samego małżeństwa lub czegoś podobnego. W większości jurysdykcji jednak ustawodawstwo ogranicza się do nieumyślnego uznania konkubinatu osób niepozostających w związku małżeńskim, a konsekwencje są mniej dalekosiężne niż w przypadku małżeństwa.
Drugim jest zwiększone znaczenie statusu prawnego rodzicielstwa – jeśli związki między dorosłymi są coraz bardziej kruche i przejściowe, przynajmniej związek rodzic-dziecko jest podatny na wyraźne dowody i jest trwały. W wielu systemach prawnych konsekwencje prawne bycia rodzicem mają o wiele większe znaczenie praktyczne (zwłaszcza w zakresie alimentów na dziecko) niż konsekwencje małżeństwa. Skutek netto jest taki, że nie ma uprzywilejowanej perspektywy prawnej na rodziny – zamiast tego prawo oferuje teraz różne perspektywy, przez które można zrozumieć relacje rodzinne, czy to między dorosłymi, czy między dorosłymi i dziećmi.
Najbardziej oczywistym tego dowodem jest wzrost liczby systemów wsparcia dla dzieci, które nakładają na rodziców w separacji znaczne zobowiązania finansowe, niezależnie od tego, czy są oni w związku małżeńskim z drugim rodzicem, czy też nie. Jedną z konsekwencji tego stanu rzeczy jest to, że dla wielu par, zwłaszcza tych, które mają niewiele majątku, konsekwencje finansowe separacji będą takie same bez względu na to, czy są w związku małżeńskim, czy też nie – to obecność lub nieobecność dzieci będzie stanowić największą różnicę.
Wzrost znaczenia rodzicielstwa może być postrzegany jako funkcja trzech odrębnych zjawisk. Po pierwsze, jest to konieczna konsekwencja polityki znoszenia wszelkich różnic w prawnym traktowaniu dzieci małżeńskich i pozamałżeńskich, a także wykorzenienia koncepcji prawa powszechnego o nielegalności. Jednym ze skutków jest to, że z punktu widzenia dziecka stan cywilny rodziców jest, lub powinien być, nieodwracalny, czyli liczy się rodzicielstwo, a nie małżeństwo.
Po drugie, upadek małżeństwa jako praktyki społecznej oznaczał, że potrzebna była jakaś inna technika prawna, aby powiązać mężczyzn z dziećmi, a także nałożyć na mężczyzn obowiązki rodzicielskie, zwłaszcza obowiązki wsparcia. Rodzicielstwo jest sposobem na wiązanie mężczyzn z rodziną pozamałżeńską. Jak zasugerował Richard Collier, wzrost rodzicielstwa może być postrzegany jako „poszerzenie sieci ojcowskiego autorytetu poprzez ułatwienie tworzenia więzi między mężczyznami i dziećmi właśnie w czasie, gdy rosnące trendy rozwodów, konkubinatu, ojcostwa przyrodniego i seryjnych małżeństw mogły wydawać się niszczyć tradycyjną jednostkę rodziny”.
Po trzecie, rodzicielstwo stało się środkiem, dzięki któremu prawo rodzinne utrzymuje hipotetyczne więzi między członkami rodziny po separacji. To prawo rodzinne kładzie coraz większy nacisk na utrzymanie więzi ekonomicznych i prawnych między rodzicami i dziećmi po separacji, jakby w celu stworzenia iluzji trwałości w obliczu niestabilności. Ponieważ, z definicji, ani małżeństwo, ani konkubinat nie są dostępne w tym celu, te stałe więzi są oparte na rodzicielstwie.
